Τι είναι οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ΙΦΝΕ);
Οι ΙΦΝΕ, δηλαδή η νόσος του Crohn και η Ελκώδης Κολίτιδα, είναι ανοσοδιαμεσολαβούμενες ασθένειες, οι οποίες αναπτύσσονται σε ασθενείς που έχουν γενετική προδιάθεση όταν εκτίθενται στην επίδραση κατάλληλων αλλά ακόμα μη ταυτοποιημένων περιβαλλοντικών παραγόντων. H Ελκώδης Κολίτιδα αφορά μόνο το παχύ έντερο ενώ η νόσος Crohn μπορεί να προσβάλει όλο τον πεπτικό σωλήνα. Οι νόσοι αυτοί διαδράμουν με εξάρσεις και υφέσεις και προκαλούν χρόνια φλεγμονή στο τοίχωμα του εντέρου.
Ποιά είναι η αιτιολογία τους;
Οι ΙΦΝΕ εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα σε ανεπτυγμένες χώρες πιθανότατα καταδεικνύοντας τον σύγχρονο τρόπο ζωής ως έναν απ’ τους παράγοντες που συμβάλουν στην παθογένεια της νόσου. Αφορά εξίσου και τα δυο φύλα ενώ η ηλικιακή κατανομή παρουσιάζει δυο κορυφές: μια στα 20-30 έτη και μια στα 50-60 έτη. Η αιτιολογία των νόσων είναι εν πολλοίς άγνωστη και γι’ αυτό δεν υπάρχουν φάρμακα για την πλήρη ίαση τους αλλά μόνο για την ύφεση τους. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι προκύπτουν από μια αλληλεπίδραση ανάμεσα σε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η κληρονομικότητα παρότι υπάρχει δεν αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό των νόσων αυτών με το ποσοστό ασθενών με κληρονομικό ιστορικό να βρίσκεται σε μονοψήφιο επίπεδο.
Ποιά είναι τα κύρια συμπτώματα;
Τα συμπτώματα και στις δυο νόσους περιλαμβάνουν ως κύριο χαρακτηριστικό τις διαταραχές των κενώσεων και γενικά συμπτώματα καταβολής, ανορεξίας και μερικές φορές πυρετού.
Ειδικότερα στην ελκώδη κολίτιδα προεξάρχουν οι βλεννοαιματηρές διαρροϊκές κενώσεις με συνοδό αίσθημα ατελούς κένωσης ενώ στη νόσο του Crohn κυριαρχούν οι διάρροιες με κοιλιακό άλγος και συχνά περιεδρικά συρίγγια ή αποστήματα.
Επιπλέον, σε σημαντικό ποσοστό ασθενών, η νόσος του Crohn μπορεί να επηρεάσει διάφορα μέρη του σώματος εκτός του εντέρου, συνηθέστερα το δέρμα, τις αρθρώσεις και τα μάτια. Αυτές οι εξωεντερικές εκδηλώσεις μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και πριν από την ανάπτυξη των τυπικών εντερικών συμπτωμάτων της νόσου και μερικές φορές είναι πιο ενοχλητικές και πιο δύσκολες στη θεραπεία από τα εντερικά συμπτώματα.
Πώς γίνεται η διάγνωσή τους;
Η διάγνωση των ΙΦΝΕ περιλαμβάνει τη λήψη του ιστορικού, εργαστηριακό έλεγχο για αναζήτηση δεικτών φλεγμονής αλλά το κυριότερο εργαλείο παραμένει η ενδοσκόπηση του εντέρου για την άμεση απεικόνιση της φλεγμονής και τη λήψη βιοψιών. Οι απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική, μαγνητική, υπερηχογράφημα) αποτελούν επίσης σημαντικά εργαλεία για τη διάγνωση αλλά και τον καθορισμό της έκτασης της νόσου.
Για τη νόσο Crohn πολύ συχνά ο γιατρός πρέπει να συνυπολογίσει πολλούς παράγοντες για να καταλήξει στη διάγνωση καθώς δεν υπάρχει μια και μόνο παθογνωμονική εξέταση που να μπορεί να επιβεβαιώσει απόλυτα τη διάγνωση.
Ποιά είναι η θεραπεία των νόσων αυτών;
Η θεραπεία των ΙΦΝΕ περιλαμβάνει πρακτικά τη φαρμακευτική και τη χειρουργική αντιμετώπιση, χωρίς να παραγνωρίζεται η αξία της διακοπής του καπνίσματος και της δίαιτας (σε περιόδους ενεργότητας της νόσου).
Η θεραπευτική φαρέτρα για την αντιμετώπιση των νόσων αυτών έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια προσφέροντας πολλές και διαφορετικές επιλογές φαρμάκων με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης. Οι προχωρημένες αυτές θεραπείες (advanced therepies) όπως πλέον ονομάζονται - και περιλαμβάνουν και τους βιολογικούς παράγοντες- χρησιμοποιούνται μόνες τους ή σε συνδυασμό, ανάλογα με τη θέση και τη σοβαρότητα της νόσου. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντικό η διάγνωση να γίνεται έγκαιρα και η κατάλληλη θεραπεία να ξεκινά νωρίς καθότι τουλάχιστον στη νόσο Crohn οι μελέτες έχουν δείξει οτι αυτό οδηγεί σε καλύτερα μακροχρόνια αποτελέσματα.
Στη φαρμακευτική θεραπεία των ΙΦΝΕ δεν θα πρέπει να λησμονηθεί και η προσθήκη της χειρουργικής θεραπείας που μερικές φορές και επί συγκεκριμένων ενδείξεων μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμη στην πορεία της νόσου.
Η διατροφή των ασθενών με ΙΦΝΕ δεν αλλάζει πρακτικά σε σχέση με την πρότερα δίαιτά του παρά μόνο ίσως κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης, που περιορίζονται οι φυτικές ίνες και τα γαλακτοκομικά. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να τρέφονται υγιεινά και να κατανοούν ότι η διατροφή τους δεν αλλάζει ουσιαστικά την πορεία της νόσου τους-όταν αυτή είναι σε ύφεση- επομένως δεν υπάρχει λόγος να την αλλάζουν δραματικά.
Συμπερασματικά , οι ΙΦΝΕ αποτελούν χρόνιες νόσους του εντέρου τις οποίες ο ασθενής ποτέ δεν «ξεχνά» και για τις οποίες πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή επαφή με το γιατρό του ακόμη και όταν είναι ασυμπτωματικός.
Παρόλο που τα συμπτώματα και η χρονιότητα της διάγνωσης μπορεί να προκαλέσουν ανησυχία στον ασθενή και στο κοντινό του περιβάλλον, η σωστή, συχνή επαφή με τον γιατρό που ο ασθενής εμπιστεύεται θα προσφέρει στον ασθενή την κατάλληλη φροντίδα και ταυτόχρονα με την πειθαρχία στη θεραπευτική αγωγή η ζωή του ασθενούς, παρόλη τη νόσο του, θα είναι στην πλειοψηφία των ασθενών πρακτικά φυσιολογική.